داده طلا است ولی استخراج‌اش نمی‌کنیم!

نیازی نیست درباره اهمیت داده و کلان داده (Big Data) در دنیای امروز صحبت کرد. این روزها دیگر هر مدیری، وقتی صحبت از داده و جمع‌آوری اطلاعات و ذخیره آن‌ها می‌شود؛ سری به نشانه تایید تکان می‌دهد و بر اهمیت این موضوع صحه می‌گذارد. ولی شما وارد کدام شرکت دولتی، نهاد و سازمان بزرگ ارائه خدمات به مردم شده و آثاری از داده‌کاوی مشاهده کرده‌اید؟ یا یک مقاله عمیق تحلیلی مبتنی بر فرآوری داده‌ها درباره یک مسئله و چالش بزرگ در ایران خواندید؟

چرا همه ما می‌دانیم که «داده» طلا است، ولی آن را استخراج نمی‌کنیم؟ یا به قول دکتر «جمال شهرابی»، بنیان‌گذار داده‌کاوی در ایران و استاد دانشگاه امیرکبیر، «امروزه داده اصلی‌ترین ثروت و گنج است ولی چرا در کشور داده‌ها را به ثروت تبدیل نمی‌کنیم؟»
هنگامی داده‌ها به ثروت تبدیل می‌شوند که بتوانیم داده‌ها را به اطلاعات، دانش، خِرد و هوش تبدیل کنیم یا به زبان دیگر بتوانیم داده‌ها را فرآوری کنیم. پاشنه آشیل شرکت‌ها و سازمان‌های ایران در همین عدم توانایی فرآوری داده‌ها و تصمیم‌گیری مدیران براساس داده‌های خام است که تقریبا در سطح کشورهای جهان اول، منسوخ شده است. هوشمندسازی و بهینه‌سازی و چابک‌سازی یک سازمان در گرو تصمیم‌گیری براساس داده‌هایی است که مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و به دانش و خِرد تبدیل شدند. ماشین‌ها عملیات داده‌کاوی را انجام می‌دهند و مدیران سازمان‌ها براساس دانش به دست آمده، هزینه‌ها را کاهش داده و سود را افزایش می‌دهند یا مرتبا دنبال بهینه‌سازی خدمات و محصولات هستند. در ایران به دلایل مختلف مانند عدم اعتقاد قلبی مدیران به داده‌کاوی، هزینه‌های بالای ارائه سرویس‌های واقعی فرآوری داده‌ها، و جعلی بودن برخی خدمات و محصولات به اسم داده‌کاوی، و همچنین نداشتن طرح و برنامه میان‌مدت و طولانی‌مدت برای جمع‌آوری، ذخیره‌سازی و پردازش داده‌ها، سازمان‌ها هرگز موفق نمی‌شوند از داده‌ها تولید ثروت کنند. در شرکت‌های کوچک‌تر و خصوصی‌تر، شاهد به‌کارگیری داده‌کاوی و نتایج شگفت‌انگیز آن بودیم ولی در سطح گسترده و سراسری، مثلا کشف الگوی مصرف آب، برق و گاز مردم، الگوی سفر مردم در طول سال، الگوی ترافیک و هزینه‌های سازمان‌ها، در واقع از داده‌کاوی به اندازه کافی و موثری استفاده نشده است. بسیاری از شهرهای پرترافیک و پرجمعیت جهان، با استفاده از داده‌کاوی موفق شدند حجم ترافیک خود را کاهش دهند که از آن جمله می‌توان شهر رم ایتالیا را با کاهش ۴۵ درصدی ترافیک نام برد.